O xardín xaponés

Os xardíns xaponeses son moito máis ca espazos verdes fermosos. Son paisaxes pensadas para ser contempladas con calma, cheas de simbolismo e cunha profunda relación coa natureza, o tempo e o ser humano. Ao longo dos séculos, estes xardíns convertéronse nunha das expresións máis refinadas da arte paisaxística, e hoxe seguen inspirando xardineiros e deseñadores de todo o mundo.

Unha breve historia dos xardíns xaponeses

A orixe dos xardíns xaponeses remóntase a máis de mil anos atrás. Nos seus inicios, estiveron fortemente influenciados pola cultura chinesa, especialmente durante os períodos Asuka e Nara (séculos VI-VIII). Naquela época, os xardíns formaban parte de complexos palaciais e representaban paisaxes ideais, con lagoas, illas e pontes.

Co paso do tempo, e especialmente durante o período Heian (794-1185), o xardín xaponés foi adquirindo unha identidade propia. Máis adiante, coa expansión do budismo zen nos períodos Kamakura e Muromachi, xurdiron os famosos xardíns secos ou karesansui, feitos con area, grava e pedras, pensados para a meditación e a contemplación.

Xa nos períodos Edo e posteriores, os xardíns abriron o seu uso máis alá da nobreza e dos templos, aparecendo xardíns de paseo (kaiyū-shiki teien), deseñados para ser percorridos a pé, ofrecendo distintas vistas segundo o camiño.

Filosofía e significado

Un xardín xaponés non busca impresionar pola exuberancia, senón pola harmonía. Cada elemento ten un significado: as pedras poden representar montañas, as lagoas simbolizan o mar, e os camiños marcan unha viaxe vital. O concepto de wabi-sabi, que valora a beleza da imperfección e do paso do tempo, está moi presente.

Outro aspecto fundamental é a relación coas estacións. Un bo xardín xaponés cambia ao longo do ano: a floración das cerdeiras na primavera, o verde intenso do verán, os tons vermellos e dourados do outono, e a sobriedade do inverno. Este cambio constante lembra que todo é transitorio.

Principais tipos de xardíns xaponeses

• Xardíns zen (karesansui): formados por grava, area e pedras. Non adoitan ter auga real, senón que a representan de forma simbólica. Son xardíns para a contemplación e o silencio.

• Xardíns de paseo: grandes espazos con lagoas, pontes, lanternas de pedra e vexetación coidadosamente escollida. O visitante descobre o xardín paso a paso.

• Xardíns de té: ligados á cerimonia do té. Son máis sinxelos e íntimos, pensados para preparar o espírito antes da cerimonia.

Algúns xardíns xaponeses emblemáticos

Entre os xardíns máis coñecidos de Xapón destacan o Ryoan-ji en Kioto, exemplo máximo do xardín seco zen; o Kenroku-en en Kanazawa, considerado un dos tres grandes xardíns clásicos do país; ou o Katsura Rikyu, un refinado xardín de paseo imperial.

Fóra de Xapón tamén existen magníficos xardíns de inspiración xaponesa, que demostran a universalidade desta forma de entender a paisaxe.

A súa importancia na actualidade

Nun mundo cada vez máis rápido e ruidoso, os xardíns xaponeses ofrecen unha lección moi valiosa: a importancia da calma, da observación e do respecto pola natureza. Hoxe inflúen tanto en xardíns privados como en espazos públicos, parques e mesmo patios urbanos pequenos.

Moitos dos seus principios son perfectamente aplicables aos xardíns actuais: o uso consciente do espazo, a elección coidadosa das plantas, a integración da pedra e da auga, e a busca dun equilibrio natural sen excesos.

Inspiración para o noso xardín

Non é necesario ter un gran terreo para incorporar elementos dun xardín xaponés. Un recuncho con grava, unha pedra ben escollida, un arbusto podado con respecto á súa forma natural ou un pequeno camiño poden transformar un espazo común nun lugar de tranquilidade.

En definitiva, os xardíns xaponeses ensínannos que xardinar non é só plantar e manter, senón observar, esperar e acompañar á natureza no seu propio ritmo. Unha filosofía que segue sendo tan actual hoxe como hai séculos.